Η οικονομική κρίση έχει επίδραση στις εργασιακές στάσεις και συμπεριφορές επιδρώντας στην ικανοποίηση από την εργασία και την οργανωσιακή δέσμευση. Και οι δύο επηρεάζουν άμεσα την εργασιακή επίδοση, την παραγωγικότητα στην εργασία, τη δημιουργικότητα και την εναλλαγή του προσωπικού.Η ικανοποίηση από την εργασία είναι το πόσο αρέσει (ικανοποιεί) ή δεν αρέσει (δυσαρεστεί) η εργασία και διακρίνεται στην εξωγενή και την ενδογενή ικανοποίηση. Η εξωγενής πηγάζει από τις εξωτερικές συνθήκες (αποδοχές, εταιρική πολιτική, συνθήκες εργασίας, εργασιακή ασφάλεια) και ενδογενής προκύπτει από τις ευκαιρίες του εργαζόμενου για επιτυχία στη δουλειά του, δημιουργικότητα και προσωπική ανάπτυξη.
Η ικανοποίηση μετράει τα θετικά και αρνητικά συναισθήματα για την εργασία. Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης οι συνθήκες εργασίας δέχονται μεγάλο πλήγμα, με αποτέλεσμα να αναπτύσσονται αρνητικές συμπεριφορές ως προς την εργασία. Παρόλο που η διατήρηση της απασχόλησης γίνεται όλο και περισσότερο αναγκαία και οι εργαζόμενοι φαίνεται ότι δείχνουν περισσότερο δεκτικοί στα συρρικνωμένα εργασιακά δικαιώματα, τις συνθήκες εργασίας και τις μειωμένες αποδοχές, με τίμημα τη διασφάλιση της θέσης εργασίας. Αυτή η κατάσταση δημιουργεί γενικευμένη δυσαρέσκεια για την οικονομική κατάσταση και το επίπεδο ζωής που επιδεινώνεται με γοργούς ρυθμούς, οδηγώντας σε μείωση του αισθήματος ικανοποίησης από την εργασία, τόσο για τις εξωγενείς όσο και ενδογενείς πτυχές της.
Η οργανωσιακή δέσμευση ορίζεται ως η σχετική ταύτιση και εμπλοκή του ατόμου σε μια επιχείρηση, η οποία χαρακτηρίζεται από την πίστη και αποδοχή των στόχων και αξιών της, την προθυμία του εργαζόμενου να κάνει κάτι παραπάνω για να βοηθήσει την επιχείρηση και να παραμείνει μέλος της. Η δέσμευση χωρίζεται στην θυμική δέσμευση (την συναισθηματική πρόσδεση και ταύτιση με την επιχείρηση), τη δέσμευση λόγω συνέχειας (παραμένει στην επιχείρηση γιατί κοστίζει λιγότερο από το να φύγει ή δεν έχει επαρκείς ή καλές εναλλακτικές επιλογές) και την κανονιστική δέσμευση (είναι τα συναισθήματα υποχρέωσης και ηθικού καθήκοντος του εργαζόμενου προς τον εργοδότη του).
Η οικονομική κρίση έχει αρνητικά αποτελέσματα στο θυμικό και τις διαθέσεις, οπότε μειώνει τα θυμικά συναισθήματα της δέσμευσης. Η δέσμευση λόγω συνέχειας αφορά στις «παράπλευρες απώλειες» ή τις επενδύσεις που κάνει ο εργαζόμενος. Επίσης, σχετίζεται με τις προσωπικές θυσίες αναφορικά με την εργασία του, οι οποίες προκύπτουν από την απόφασή του να φύγει ή να χάσει τη δουλειά του. Αυτό σημαίνει ότι η κρίση αυξάνει τη δέσμευση λόγω συνέχειας γιατί οι απώλειες είναι σημαντικές και οι ζημίες που σχετίζονται με την αποχώρηση ή το χάσιμο της εργασίας επώδυνες, λόγω των ελάχιστων εναλλακτικών επιλογών εργασίας.
Σε εμπειρική έρευνα που έγινε και αφορά σε δύο δείγματα εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα μεταξύ 2004 και 2007 (941 άτομα) και μεταξύ 2011 και 2012 (1.112 άτομα) και μετά από τις κατάλληλες στατιστικές αναλύσεις εξήχθησαν τα παρακάτω αποτελέσματα. Η χειροτέρευση της κατάστασης των εργαζομένων, η αύξηση της ανεργίας, η δραστική και απότομη μείωση των μισθών, οι περιορισμένες έως ελάχιστες πιθανότητες νέας απασχόλησης, έχουν αρνητική επίδραση στην εργασιακή ικανοποίηση. Η έρευνα έδειξε ότι η επίδραση της οικονομικής κρίσης είναι περισσότερο εμφανής στην εξωγενή ικανοποίηση από ό,τι στην ενδογενή. Οι εργαζόμενοι αισθάνονται όλο και περισσότερο δυσαρεστημένοι από την εργασία τους εξαιτίας της κρίσης, με αποτέλεσμα να υπάρχει αρνητική επίπτωση στην παραγωγικότητα, την αποτελεσματικότητα και την εργασιακή επίδοση.
Επίσης, τα αποτελέσματα σχετικά με τις μορφές της οργανωσιακής δέσμευσης έδειξαν ότι η θυμική δέσμευση είναι σημαντικά χαμηλότερη λόγω της κρίσης και η δέσμευση λόγω συνέχειας έχει αυξηθεί εξαιτίας των περιορισμένων εργασιακών ευκαιριών και των λίγων εναλλακτικών στην αγορά εργασίας. Επίσης, οι αντιλαμβανόμενες προσωπικές ζημίες από την αλλαγή εργασίας και η αβεβαιότητα για την ύπαρξη καλύτερων εργασιακών ευκαιριών κάπου αλλού, συντελεί στην αύξηση της δέσμευσης λόγω συνέχειας. Η Ελλάδα έχει τον υψηλότερο ρυθμό εξωτερικής μετανάστευσης μέσα στην Ε.Ε. Νέοι σε ηλικία, επί το πλείστον απόφοιτοι Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι., αποζητούν εργασιακές ευκαιρίες στις χώρες του Ευρωπαϊκού Βορρά.
Αυτή η εξέλιξη είναι δυνατή για εκείνους που είτε έχουν τα τυπικά προσόντα και τις δυνατότητες, είτε μπορούν να μετακινηθούν με σχετική ευκολία, είτε δεν φοβούνται το άγνωστο πολιτισμικό περιβάλλον που θα αντιμετωπίσουν. Για όλους τους υπόλοιπους, που είναι η πλειοψηφία των εργαζομένων, η παραμονή στην χώρα βιώνεται ως «βάλτωμα» στην εργασιακή στασιμότητα, ανασφάλεια και απαισιοδοξία. Η δέσμευση λόγω συνέχειας γίνεται όλο και περισσότερο σημαντική για τους εργαζόμενους και τα υπολογιστικά στοιχεία της είναι περισσότερο σημαντικά από ό,τι τα θυμικά. Συνοψίζοντας, η μείωση της θυμικής δέσμευσης είναι αντίστοιχη με τη μείωση στην εργασιακή ικανοποίηση. Αυτές είναι δύο εξελίξεις έχουν ένα κοινό αποτέλεσμα: την κακή εργασιακή επίδοση. Η αύξηση της δέσμευσης λόγω συνέχειας οδηγεί σε «εγκλωβισμό» των εργαζομένων σε μια εργασία, εξέλιξη που οδηγεί επίσης στην μειωμένη επίδοση. Η οικονομική κρίση είναι υπεύθυνη όχι μόνο για την χειροτέρευση της ζωής και κατάστασης των εργαζομένων, αλλά ευθύνεται και για την κακή εργασιακή επίδοση, την χαμηλή παραγωγικότητα, την αναποτελεσματικότητα στην επίτευξη των επιχειρησιακών στόχων.
Κλείνοντας σημειώνουμε ότι η έρευνα επικεντρώθηκε σε εργαζόμενους που τόσο την εποχή προ κρίσης, όσο και κατά τη διάρκεια της κρίσης είχαν δουλειά, εργάζονταν και ελάμβαναν μισθό. Αντιλαμβανόμαστε πόσο πιο έντονα είναι τα αρνητικά συναισθήματα σε όλους εκείνους που έχουν χάσει τη δουλεία τους εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και πλησιάζουν το ένα τρίτο του εργατικού δυναμικού. Η επιτακτική παρέμβαση και αλλαγή δεν προκύπτει μόνο από τις πολιτικές αναλύσεις, αλλά και από την μελέτη των στάσεων των εργαζομένων. Όσο αυτές χειροτερεύουν, τόσο η εργασιακή αποτελεσματικότητα θα «βουλιάζει». Επιχειρήσεις χωρίς κίνητρα για τους εργαζόμενους είναι το αντίστοιχο με τα αυτοκίνητα που καίνε καύσιμα αναμιγμένα με λάδια. Σέρνονται, αγκομαχούν και εν τέλει, καταρρέουν.
* Γιάννης Μάρκοβιτς, Διδάκτορας Εργασιακής/Οργανωσιακής Ψυχολογίας
Στο σύνολό της η έρευνα έχει δημοσιευθεί στο επιστημονικό περιοδικό European Management Journal από τους Yannis Markovits, Diana Boer και Rolf Van Dick με τίτλο “Economic crisis and the employee: The effects of economic crisis on employee job satisfaction, organizational commitment and self-regulation”, τόμος 32, τεύχος 3, σελίδες 413-422, 2014 και αναλυτικά στοιχεία από αυτήν, θα παρουσιασθούν από τον Γιάννη Μάρκοβιτς κατά τη διάρκεια της 3ης Ημερίδας Οργανωτικής Ψυχολογίας, που διοργανώνεται από την Ελληνική Ψυχολογική Εταιρεία (ΕΛ.Ψ.Ε.) και θα διεξαχθεί στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών στις 14 Μαΐου 2014.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου